Qloballaşma dövründə ölkələr arasında əməkdaşlığın müxtəlif sahələrdə inkişafı mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Xüsusilə, təhsil sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq, bilik və texnologiya mübadiləsi, insan kapitalının inkişafı və mədəni inteqrasiyanı sürətləndirir. Bu kontekstdə Azərbaycan və Somali arasında imzalanmış “Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Somali Federativ Respublikası Hökuməti arasında təhsil sahəsində əməkdaşlıq haqqında Saziş” yeni imkanlar açaraq, strateji tərəfdaşlıq üçün geniş perspektivlər vəd edir.
Azərbaycan və Somali arasında diplomatik münasibətlər son illərdə inkişaf etsə də, təhsil sahəsində əməkdaşlıq geniş miqyas almamışdır. Bunun əsas səbəblərindən biri Somalinin siyasi və iqtisadi vəziyyətinin qeyri-sabit olmasıdır. Lakin Azərbaycan hökuməti təhsil sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığa xüsusi önəm verdiyindən, Somali ilə bu sahədə əlaqələrin genişləndirilməsi prioritetlərdən birinə çevrilib. Hazırda bir sıra Somali vətəndaşları Azərbaycanın ali təhsil müəssisələrində təhsil alır. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi və Xarici İşlər Nazirliyinin təşəbbüsü ilə həyata keçirilən təhsil proqramları, xüsusilə xarici tələbələr üçün ayrılmış təqaüdlər Somali vətəndaşlarının Azərbaycanda ali təhsil almasına imkan yaradır. Bu tələbələr əsasən mühəndislik, informasiya texnologiyaları, kənd təsərrüfatı və tibb sahələrində təhsil alırlar.
Azərbaycan universitetləri beynəlxalq təhsil sisteminə inteqrasiya olunaraq, bir çox xarici ölkələrlə, xüsusilə Afrika və Asiya ölkələri ilə akademik əməkdaşlığı genişləndirir. Somali isə müharibədən sonrakı dövrdə yenidənqurma və inkişaf mərhələsində olduğundan, təhsilə ciddi ehtiyac duyur. Bu kontekstdə Azərbaycan və Somali arasında təhsil əlaqələrinin inkişafı hər iki tərəf üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır.
12 fevral 2024-cü ildə Bakıda imzalanmış saziş, iki ölkə arasında təhsil sahəsində əlaqələri rəsmi çərçivəyə salaraq, qarşılıqlı əməkdaşlıq üçün hüquqi baza formalaşdırmışdır. Bu saziş çərçivəsində aşağıdakı əsas istiqamətlər müəyyən edilib:
Tələbə və müəllim mübadiləsi – Somali tələbələrinin Azərbaycanın müxtəlif universitetlərində təhsil alması üçün yeni imkanlar açılır. Azərbaycan universitetlərindən olan professor-müəllim heyətinin Somali universitetlərində dərs keçməsi və təlimlər aparması nəzərdə tutulur.
Birgə təqaüd proqramları – Azərbaycan hökuməti Somali tələbələri üçün yeni təqaüdlər ayıraraq, onların yüksək səviyyəli təhsil almasına dəstək verəcək.
Universitetlərarası əməkdaşlıq – Hər iki ölkənin ali təhsil müəssisələri arasında müqavilələr bağlanaraq, akademik proqramların uyğunlaşdırılması və birgə layihələrin həyata keçirilməsi planlaşdırılır.
Dil və mədəniyyət mübadiləsi – Somali tələbələri üçün Azərbaycan dili və mədəniyyəti kursları təşkil ediləcək, eyni zamanda Azərbaycan alimləri və tədqiqatçıları Somali mədəniyyəti və tarixi haqqında araşdırmalar aparmaq üçün imkanlar əldə edəcəklər.
İxtisasartırma və təlim proqramları – Azərbaycan təhsil ocaqları Somali müəllimləri və dövlət qulluqçuları üçün müxtəlif sahələrdə ixtisasartırma proqramları təşkil edəcək. Bu əməkdaşlıq sayəsində Somali hökuməti ölkədə təhsilin səviyyəsini yüksəltmək üçün Azərbaycanın təcrübəsindən faydalana biləcək.
Azərbaycan və Somali arasında təhsil sahəsində əməkdaşlıq perspektivli olsa da, bir sıra çağırışlar mövcuddur:
Siyasi və iqtisadi qeyri-sabitlik – Somali hələ də müxtəlif daxili və xarici problemlərlə qarşılaşır. Bu, təhsil sahəsində davamlı əməkdaşlığa təsir edə bilər.
İnfrastruktur və resurs çatışmazlığı – Somali universitetlərində müasir texnologiya və avadanlıqların çatışmazlığı beynəlxalq əməkdaşlıq üçün texniki maneələr yarada bilər.
Dil və təhsil sistemində fərqlər – Azərbaycan və Somali təhsil sistemləri arasında fərqlər var. Bu fərqlərin uyğunlaşdırılması üçün əlavə səylər tələb olunur.
Maliyyə məsələləri – Təhsil sahəsində əməkdaşlığın genişlənməsi üçün maliyyə resurslarının ayrılması vacibdir. Hər iki ölkə bu istiqamətdə davamlı investisiyalar etməlidir.
Bu çətinliklərin aradan qaldırılması üçün hər iki ölkənin hökumətləri, ali təhsil müəssisələri və beynəlxalq təşkilatlar birlikdə çalışmalıdır.
Azərbaycan və Somali arasında təhsil əməkdaşlığını daha da genişləndirmək üçün aşağıdakı tədbirlər görülə bilər:
İnformasiya və maarifləndirmə kampaniyaları – Azərbaycan universitetlərinin Somali tələbələri arasında tanıdılması üçün təhsil sərgiləri və seminarlar təşkil edilməlidir.
Rəqəmsal təhsil platformalarının yaradılması – Azərbaycan və Somali universitetləri birgə onlayn təhsil proqramları və kurslar inkişaf etdirə bilər.
Birgə tədqiqat və innovasiya layihələri – Xüsusilə kənd təsərrüfatı, enerji və informasiya texnologiyaları sahələrində birgə elmi-tədqiqat layihələrinin həyata keçirilməsi mühüm əhəmiyyət daşıyır.
Praktiki təcrübə və staj proqramları – Somali tələbələri üçün Azərbaycanda müxtəlif sahələrdə praktik təcrübə keçmək imkanları yaradılmalıdır.
Beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq – Təhsil sahəsində inkişaf layihələri üçün BMT, UNESCO və digər beynəlxalq qurumların dəstəyi alınmalıdır.
Bu tədbirlərin həyata keçirilməsi Azərbaycan və Somali arasında təhsil sahəsində uzunmüddətli və davamlı əməkdaşlığı təmin edəcək. Azərbaycan və Somali arasında təhsil sahəsində əməkdaşlıq hər iki ölkə üçün strateji əhəmiyyət daşıyır. Azərbaycan inkişaf etmiş təhsil sistemi və beynəlxalq təcrübəsi ilə Somali üçün mühüm tərəfdaş ola bilər. 2024-cü ildə imzalanmış təhsil əməkdaşlığı sazişi bu istiqamətdə yeni bir mərhələnin başlanğıcıdır. Bu əməkdaşlığın uğurla inkişaf etdirilməsi üçün hər iki ölkənin hökumətləri və təhsil müəssisələri birlikdə çalışmalıdır.
Azərbaycanın biliyə və elmi inkişafa verdiyi önəm, Somalinin gələcək nəsillərinin daha savadlı və peşəkar yetişməsinə töhfə verə bilər. Bu, həmçinin iki ölkə arasında dostluq və diplomatik əlaqələrin daha da möhkəmlənməsinə səbəb olacaqdır.
Rəhimli Gülay,
Xəzər rayonu, 123 №li tam orta məktəbin müəllimi
