Qadınların seçib-seçilmək hüququ bəşəriyyətin demokratik inkişafının mühüm nailiyyətlərindən biridir. Uzun illər ərzində qadınlar ictimai və siyasi həyatda kişilərlə bərabər hüquqlara malik olmaq uğrunda mübarizə aparmışlar. Bu gün dünyanın əksər ölkələrində qadınlar seçki hüququna malikdir və siyasi qərarların qəbulunda iştirak edirlər. Azərbaycan bu sahədə bir çox ölkədən əvvəl addım atmış və qadınlara seçib-seçilmək hüququnu erkən qazandıran dövlətlərdən biri olmuşdur.
Qadınların seçki hüququnun təmin edilməsi tarixi prosesin nəticəsidir. XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərində bir çox ölkədə qadınların siyasi hüquqları məhdud idi. Onlar nə seçkilərdə iştirak edə, nə də dövlət idarəçiliyində təmsil oluna bilirdilər. Lakin qadın hərəkatları, xüsusilə feminist dalğalar, bu məhdudiyyətlərin aradan qaldırılması uğrunda mübarizə apardı.
Dünyada qadınlara ilk seçki hüququ verən ölkə 1893-cü ildə Yeni Zelandiya oldu. Daha sonra Avstraliya (1902), Finlandiya (1906) və Norveç (1913) qadınlara səsvermə hüququ tanıdı. Birinci Dünya Müharibəsindən sonra isə bu hüquq bir çox Avropa və Amerika ölkələrində də qəbul edildi.
Azərbaycan qadını Şərqdə ilk dəfə olaraq 1918-ci ildə seçib-seçilmək hüququ əldə etdi. Bu, müsəlman Şərqində böyük bir inqilabi addım idi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dünyada qadınlara seçki hüququ verən ilk ölkələrdən biri oldu. Qeyd etmək lazımdır ki, o dövrdə hələ ABŞ, Fransa, İtaliya və digər ölkələrdə qadınların seçki hüququ tam təmin edilməmişdi.
Sovet hakimiyyəti illərində qadınların siyasi iştirakçılığı artırıldı. Lakin bu dövrdə seçkilər formal xarakter daşıdığından qadınların real siyasi təsir imkanları məhdud idi. Müstəqillik dövründə isə qadınların siyasi aktivliyini artırmaq üçün geniş imkanlar yaradıldı.
Bu gün Azərbaycanda qadınların seçib-seçilmək hüququ tam təmin olunmuşdur. Qadınlar seçkilərdə aktiv iştirak edir, parlamentdə, dövlət idarəçiliyində və yerli icra orqanlarında təmsil olunurlar. Hazırda Milli Məclisdə qadın deputatların sayı artır, dövlət qurumlarında və beynəlxalq təşkilatlarda qadın rəhbərlər mühüm vəzifələrdə çalışırlar. Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyeva qadınların siyasi həyatda fəal iştirakının önəmli nümunəsidir. Onun fəaliyyəti qadınların ölkənin ictimai və siyasi həyatında oynadığı rolu daha da gücləndirmişdir.
Qadınların seçki hüququ cəmiyyətin inkişafı üçün vacibdir. Onların siyasi qərarların qəbulunda iştirakı demokratik institutların möhkəmlənməsinə, sosial ədalətin təmin edilməsinə və gender bərabərliyinin güclənməsinə şərait yaradır.
Lakin bir çox ölkədə hələ də qadınların siyasi təmsilçiliyi kifayət qədər yüksək deyil. Buna görə də qadınların ictimai fəallığını artırmaq, onların hüquqlarını müdafiə etmək və siyasətdə daha geniş iştirakını təmin etmək vacibdir.
Qadınların seçib-seçilmək hüququ demokratiyanın əsas göstəricilərindən biridir. Azərbaycan bu sahədə böyük nailiyyətlər əldə edib və qadınların siyasi həyatda fəal iştirakı üçün geniş imkanlar yaradıb. Lakin bu prosesin davamlı olması, qadınların ictimai-siyasi həyatda daha çox yer alması üçün səylər davam etməlidir. 8 Mart – Beynəlxalq Qadınlar Günü münasibətilə qadınların cəmiyyətdəki rolunu vurğulayır və onların hüquqlarının daha da genişlənməsini dəstəkləyirik.
Sevinc Qəhrəmanova,
YAP-ın gənc fəalı
