Fransanın müstəmləkə siyasəti müasir dünya üçün qəbuledilməz olmalıdır
Fransız müstəmləkə imperiyası, Fransanın 17-ci əsrdən 20-ci əsrə qədər əldə etdiyi xarici ərazilərin və protektoratların məcmusu idi. Bu ərazilər Afrika, Cənub-Şərqi Asiya, Karib dənizi və Sakit okeanı əhatə edirdi. Fransız müstəmləkə imperiyası dünyanın ən böyük imperiyalarından biri idi və təbii sərvətlərin istismarı, məcburi əməyi və mədəniyyətin yatırılması ilə tanınırdı.
Fransız müstəmləkə imperiyasının irsi mürəkkəb və çoxşaxəlidir. Bir tərəfdən, Fransanın müstəmləkə irsi keçmiş müstəmləkələrinin dillərinə, mədəniyyətinə və iqtisadiyyatına davamlı təsir göstərmişdir. Məsələn, Fransız dili və mədəniyyəti Afrika və Cənub-Şərqi Asiyanın bir çox bölgəsinə təsir göstərməyə davam edir. Digər tərəfdən, Fransanın müstəmləkə keçmişi də bərabərsizlik, irqçilik və istismar mirası qoydu. Müstəmləkəçiliyin təsirləri iqtisadi inkişaf, siyasi sabitlik və sosial ədalət baxımından da daxil olmaqla bir çox keçmiş Fransız koloniyalarında hiss olunur.
Müstəmləkəçiliyin tarixini və irsini tanımaq və yaratdığı bərabərsizliyi və ədalətsizliyi aradan qaldırmaq üçün çalışmaq vacibdir. Buraya müstəmləkəçiliyin zərərlərinin tanınması, əvvəllər müstəmləkə edilmiş xalqların hüquqlarının və öz müqəddəratını təyinetməsinin dəstəklənməsi və müstəmləkəçilik irsinin aradan qaldırılmasına yönəlmiş siyasətlərin təşviqi daxil ola bilər.
Fransız müstəmləkə imperiyası müstəmləkə etdiyi xalqlara və ərazilərə qarşı bir çox cinayət törətdi. Bu cinayətlərdən bəziləri bunlardır:
Köləlik: Fransa kölə ticarətində fəal iştirak edirdi və təxminən 1,5 ilə 2 milyon insanın Afrikadan çıxarılaraq Amerika qitəsindəki Fransız koloniyalarına köləliyə satıldığı təxmin edilir.
Məcburi əmək: bir çox koloniya, mədənçilik, kənd təsərrüfatı və İnşaat kimi sahələr də daxil olmaqla Fransaya işçi qüvvəsi vermək məcburiyyətində qaldı. Mədəni repressiya: Fransız müstəmləkə hakimiyyəti tez-tez müstəmləkə etdikləri xalqların mədəniyyətini və dillərini sıxışdıraraq fransız dilini, dinini və adətlərini mənimsəməyə məcbur edirdi. Resursların istismarı: Fransız koloniyaları yerli əhaliyə az fayda gətirərək təbii sərvətləri üçün tez-tez istismar olunurdu. Şiddət və repressiya: Fransız müstəmləkə hakimiyyəti koloniyalarına nəzarəti qorumaq üçün şiddət və repressiyadan istifadə etdi. Buraya kütləvi qətllər, işgəncə və əhalinin məcburi köçürülməsi daxildir. Bu cinayətlərin irsi bu gün də bir çox keçmiş Fransız koloniyalarında, o cümlədən iqtisadi və sosial bərabərsizlik, siyasi qeyri-sabitlik və davam edən münaqişələr baxımından görülə bilər. Bu cinayətləri tanımaq və qarşısını almaq və bütün insanlar üçün daha ədalətli bir gələcək yaratmaq üçün çalışmaq vacibdir. Təəssüf ki, bu gün biz neokolonializm meylinin artdığını müşahidə edirik. Tarixi müstəmləkəsizləşdirmə prosesi nəticəsində yaranmış Qoşulmama Hərəkatı bəşəriyyətin bu rüsvayçı səhifəsinin tamamilə aradan qaldırılması istiqamətində səylərini birləşdirməlidir. “Qoşulmama Hərəkatı Qəmər Adaları İttifaqının Fransanın müstəmləkə hakimiyyəti altında qalmaqda davam edən Mayot adası üzərində şəksiz suverenliyini həmişə güclü dəstəkləmişdir. Qoşulmama Hərəkatının təməl sənədlərində əks olunduğu kimi, biz Fransa hökumətini Yeni Kaledoniya xalqının və Fransanın dənizaşırı icma və ərazilərindəki digər xalqların hüquqlarına hörmət etməyə çağırırıq”. Bu sözləri martın 2-də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Qoşulmama Hərəkatının COVID-19-a qarşı mübarizə üzrə Təmas Qrupunun Bakıda keçirilən Zirvə görüşündə çıxışında bildirib. “Fransanın Avropadan kənarda idarə etdiyi ərazilər fransız müstəmləkə imperiyasının iyrənc qalıqlarıdır. Biz, həmçinin Fransanı Afrika, Cənub-Şərqi Asiya və digər ərazilərdə Qoşulmama Hərəkatının üzvü olan ölkələrə qarşı müstəmləkə keçmişinə, qanlı müstəmləkə cinayətlərinə, eləcə də soyqırımı aktlarına görə üzr istəməyə və məsuliyyətini etiraf etməyə çağırırıq”, – deyə dövlətimizin başçısı qeyd edib.
İslam Bafadarov,
YAP-ın gənc fəalı
