AnalitikaGündəmQarabağ və Şərqi Zəngəzur

Xocalı soyqırımı Azərbaycanın tarixində unudulmaz bir faciədir

Xocalı faciəsi, 1992-ci ilin fevral ayında Dağlıq Qarabağ müharibəsi zamanı baş vermiş, Azərbaycanın Xocalı şəhərindəki etnik azərbaycanlılara qarşı həyata keçirilən bir soyqırımdır. Bu hadisə, bir çox tarixçi və beynəlxalq hüquq mütəxəssisləri tərəfindən soyqırım kimi qiymətləndirilir və həmçinin, insanlıq əleyhinə törədilən cinayətlərdən biri olaraq tanınır. Xocalı şəhəri, 1988-ci ildən başlayaraq Ermənistanla Azərbaycan arasında gərginliyin artdığı Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin ortasında yerləşirdi. 1991-ci ildə, Dağlıq Qarabağ erməni separatçıları tərəfindən öz müstəqilliyini elan etdikdən sonra, Azərbaycan və Ermənistan arasında müharibə daha da alovlandı. Xocalı şəhəri, strateji əhəmiyyətə malik idi və onun işğalı qarşı tərəf üçün vacib bir məqsəd idi. 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə, Ermənistan ordusu və Dağlıq Qarabağ separatçıları, Xocalı şəhərini ələ keçirmək üçün genişmiqyaslı hücum başlatdılar. Hücum zamanı, şəhər əhalisinin böyük hissəsi mülki şəxslərdən ibarət idi. Bu zaman, çoxsaylı vəhşiliklər baş verdi, 613 nəfər həyatını itirdi, o cümlədən 106 qadın və 63 uşaq da daxil olmaqla çoxsaylı mülki vətəndaşlar öldürüldü. 1000-ə yaxın insan yaralandı, 150 nəfər əsir götürüldü və çoxu itkin düşdü. Bu hadisə, “Xocalı Soyqırımı” olaraq tanınır. Xocalı faciəsinin xüsusiyyətləri, hadisənin hiyləgər və qəddar şəkildə həyata keçirilməsi ilə əlaqədardır. Ermənilər, şəhərin mülki əhalisini, şiddətli atəşə tutaraq və onları qaçmağa məcbur edərək qətlə yetirdilər. Yüzlərlə insanın həyatı itdi, və bu faciə böyük bir beynəlxalq reaksiya doğurdu. Lakin, təəssüf ki, Xocalı faciəsi beynəlxalq aləmdə tamamilə qəbul edilən bir soyqırım kimi tanınmayıb. Xocalı faciəsi ilə Holokost arasında bəzi mühüm oxşarlıqlar mövcuddur. Holokost, 1939-1945-ci illərdə, faşist Almaniyası tərəfindən həyata keçirilmiş və milyonlarla yəhudi, çingən, qeyri-ari və başqa etnik qrupların öldürülməsi nəticəsində baş vermiş bir soyqırımdır. Xocalı faciəsi də, eyni şəkildə, bir etnik qrupun, yəni azərbaycanlıların, millətçilik motivləri ilə hədəf alınması və kütləvi şəkildə öldürülməsi ilə əlaqələndirilə bilər. Həm Holokost, həm də Xocalı faciəsi, mülki əhaliyə qarşı məqsədli və planlı hücumlar idi. Bu hücumlar, sadəcə əhalinin mülkiyyətini ələ keçirmək deyil, həm də fiziki olaraq yox edilmələrini təmin etmək məqsədini güdürdü. Hər iki faciə də, mülki vətəndaşların kütləvi şəkildə qətlə yetirilməsi ilə yadda qalmışdır. Xocalı faciəsində 613 nəfər öldü, 1000 nəfərdən çox yaralandı, bir çox insan qaçmağa və gizlənməyə çalışarkən erməni hərbçiləri tərəfindən güllələnmişdi. Holokostda isə milyonlarla insan, xüsusən də yəhudilər, ölüm düşərgələrinə aparılıb, kütləvi şəkildə öldürülmüşdür. Xocalı faciəsi və Holokost həmçinin insanlıq əleyhinə cinayətlər sayılır. Bu, mülki insanlara qarşı planlı şəkildə zorakılıq göstərilməsi və cəmiyyətin böyük bir hissəsinin qətliamına səbəb olması baxımından oxşar bir xarakter daşıyır. Xocalı faciəsinin beynəlxalq tanınması məsələsi hələ də mübahisəlidir. Bir çox ölkələr, xüsusilə də Türkiyə, Azərbaycanın hüquqlarını dəstəkləyir və Xocalı faciəsini soyqırımı olaraq qəbul edirlər. Bununla yanaşı, digər ölkələr, xüsusən Ermənistan tərəfdarları, hadisəni fərqli bir şəkildə təqdim edərək, onu sadəcə müharibə zamanı baş vermiş itkilərdən biri olaraq göstərməyə çalışırlar. Xocalı faciəsi, həmçinin, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin beynəlxalq səviyyədə daha geniş şəkildə tanınmasına və müzakirə edilməsinə səbəb olmuşdur. Faciə, Azərbaycanın milli yaddaşında dərin bir iz buraxmış və hər il fevralın 26-sı Xocalı soyqırımının anılması günü olaraq qeyd olunur. Xocalı faciəsi, yalnız Azərbaycanın tarixində deyil, ümumilikdə insanlıq tarixində də böyük bir faciə olaraq qalır. Holokostla bənzər bir şəkildə, Xocalı da bir etnik qrupun kütləvi şəkildə hədəf alındığı, müharibə şəraitində vəhşicəsinə həyata keçirilmiş bir soyqırımı hadisəsidir. Bu cür hadisələr, insanlıq tarixinin qaranlıq səhifələrində qalaraq, gələcək nəsillərə bu cür cinayətlərə qarşı mübarizənin vacibliyini xatırladır.

Nəsibova Günel,
Yap-ın gənc fəalı

Oxşar Xəbərlər

Back to top button