Azərbaycan tarixində qadınların rolu çox mühüm və çoxşaxəli olub. Tarixin müxtəlif dövrlərində qadınlar həm ailə mühitində, həm də cəmiyyətin müxtəlif sahələrində əhəmiyyətli yer tutublar. Qadınların rolu sosial, mədəni və siyasi aspektlərdən müxtəlif dövrlərdə fərqli şəkildə qiymətləndirilib, lakin ümumilikdə onların cəmiyyətdəki təsiri çox böyükdür.Azərbaycanın ənənəvi cəmiyyətində qadınlar əsasən ev təsərrüfatı ilə məşğul olurdular, amma onlara yalnız ev işləri ilə məşğul olmaqları deyil, həm də ailə və toplumun mənəvi dəyərlərinin qorunması və yaşadılması tapşırılırdı. Ailədə qadın həm ana, həm də həyat yoldaşı olaraq xüsusi bir mövqeyə sahib idi. Məsələn, Azərbaycanın kənd ərazilərində qadınlar böyük əhəmiyyətə malik idilər, çünki onlar həm də əkinçilik və heyvandarlıq işlərində fəal iştirak edirdilər. Azərbaycan qadınları tarixən ədəbiyyat, musiqi, incəsənət və digər mədəni sahələrdə mühüm töhfələr vermişlər. Qədim dövrlərdə Azərbaycan ədəbiyyatında qadın şairlər və yazıçılar mövcud olmuşdur. Məsələn, “Xatirələr” adlı əsəri ilə tanınan şairə, mütəfəkkir və tərcüməçi Nigar Rəfibəyli Azərbaycanın mədəniyyətində əhəmiyyətli bir yer tutur.İncəsənət sahəsində də qadınlar böyük nailiyyətlər əldə etmişlər. Azərbaycanın məşhur müğənnisi Bülbül və digər qadın musiqiçilər Azərbaycan musiqisinin inkişafına töhfələrini vermişlər.XIX əsrdə və XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan qadınları ictimai həyatda daha fəal olmağa başladılar. Bu dövr, xüsusən də Qərb təsirlərinin Azərbaycana gəlməsi ilə əlaqədar olaraq, qadınların cəmiyyətdəki rolu daha da dəyişdi.1900-cü illərin əvvəllərində, xüsusilə də Nəsibə Zeynalova, Təranə Əliyeva kimi qadınlar sosial və mədəni hərəkatlarda iştirak etməyə başladılar. Onlar Azərbaycan qadınlarının hüquqları uğrunda mübarizə aparır və təhsil alıb, cəmiyyətə faydalı işlər görmək istəyirdilər. Sovet dövründə qadınların hüquqları daha da irəlilədi. Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasında qadınların təhsil almaq, işləmək və cəmiyyətin digər sahələrində fəaliyyət göstərmək hüquqları təmin olundu. Bu dövrdə Sovet Azərbaycanının qadınları tibb, təhsil, mədəniyyət və digər sahələrdə əhəmiyyətli işlər gördülər.Azərbaycan qadınlarının milli hərəkatda və mübarizədə rolu xüsusilə önəmlidir. 1918-ci ildə qadınlara seçki hüququ verildikdən sonra, onlar cəmiyyətin siyasi və sosial həyatında da fəal şəkildə iştirak etməyə başladılar.Azərbaycanın müasir dövründə qadınların rolu daha da inkişaf etmişdir. 1991-ci ildən sonra, Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra qadınlar həm sosial, həm də iqtisadi sahələrdə böyük irəliləyişlər əldə etmişlər. Qadınların siyasətə, biznesə, təhsilə və mədəniyyətə qatılması artmışdır. Məsələn, Mehriban Əliyeva Azərbaycanın birinci vitse-prezidenti olaraq qadınların siyasi həyatda böyük yer tutduğunu göstərmişdir.Qadın hüquqları sahəsində müxtəlif qanunlar qəbul edilib və qadınların hüquqlarının qorunması üçün beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq da artırılıb. Lakin, bəzi sahələrdə hələ də gender bərabərsizliyi və qadınların sosial vəziyyəti ilə bağlı problemlər mövcuddur. Azərbaycan tarixində qadınların rolu zamanla dəyişmiş, müxtəlif dövrlərdə fərqli aspektlərdən əhəmiyyətli olmuşdur. Onlar həm ailə mühitində, həm də cəmiyyətdə çoxsaylı sahələrdə öz töhfələrini vermişlər. Qadınların mədəniyyətdən tutmuş siyasətə, təhsildən incəsənətə qədər müxtəlif sahələrdəki aktivliyi Azərbaycan tarixində mühüm yer tutur və bu, müasir dövrdə daha da inkişaf edir.Qadınların cəmiyyətdəki rolu hələ də müsbət mənada dəyişir və onların hüquqlarının qorunması, cəmiyyətin inkişafı üçün daha çox imkanlar yaradılır. Bugünkü Azərbaycanda qadınların rolu daha da inkişaf etməkdədir və onlar cəmiyyətin hər sahəsində öz töhfələrini verməyə davam edirlər. Cəmiyyətin inkişafı üçün qadınların təhsilini və iqtisadi müstəqilliyini təşviq etmək, gender bərabərliyini təmin etmək və qadın hüquqlarını qorumaq önəmli hədəflərdir.
Nəsibova Günel,
Yap-ın gənc fəalı
